Slimme links tussen waardepapier en digitale werelden: Hoe Royal Joh. Enschedé weer ging groeien
In de koppeling met online media, cryptotechnologie en de metaverse - ons tweede leven in opkomst - tekent zich een veelbelovende toekomst af voor bedrukt papier. Dat is duidelijk na een boeiend bezoek aan Royal Joh. Enschedé. We spraken er met commercieel directeur Marcel Klok: ‘Dankzij de metaverse maken wij ons geen zorgen over ons voortbestaan.’
In 2017 bijna failliet, verrees Royal Joh. Enschedé als een feniks uit de as. Eeuwenoude expertise in security printing wordt nu ingezet voor innovatieve toepassingen die zorgen voor sterke groei in omzet en personeel. En dit is pas het begin.
Het kost wat moeite om binnen te komen - van de interlock draaideur en paspoortcontrole tot stickertjes over de camera’s van de mobiel - maar dan ben je ook ergens: de hoofdvestiging van Royal Joh. Enschedé in Haarlem. Opgericht in 1703 stond het bedrijf eeuwenlang bekend als drukker van Nederlandse bankbiljetten. In 2017 stopte de productie van eurobiljetten, omdat dit forse investeringen vergde en de staatsdrukkerijen in het buitenland ze ook produceerden.
Waar Royal Joh. Enschedé ooit 1.200 medewerkers en 72 miljoen euro omzet had, krompen deze cijfers in 2017 tot 45 en 6 miljoen. Maar een beperkte kapitaalinjectie en een enorme koerswijziging brachten het bedrijf sindsdien een ruime verdriedubbeling van de omzet en bijna verdubbeling van het personeelsbestand.
Drie nieuwe groeipijlers
Die groei kwam van onder meer Augmented Reality - en crypto-postzegels en -bank biljetten, nieuwe paspoortorders, en de combinatie van traditioneel drukwerk en digitale authenticatie. Zo abstract als deze termen klinken, zo boeiend en vooruitstrevend zijn de projecten waarmee Marcel Klok ze uitlegt. Stoelriemen vast!
‘Ten eerste keerden we terug naar de postzegels. In Nederland is dat een tanende markt, maar leunend op 300 jaar security printing gingen wij postzegels maken die niemand anders maakt. Dat viel al op in het Verre Oosten, waar een levendige postzegelhandel bestaat. Een van de postzegels die we verkochten bevatte afbeeldingen van de zon en de maan, maar met wat echt lava respectievelijk echte maanstof erin verwerkt.’
Martin Garrix komt uit postzegel
In 2020 benaderde PostNL Royal Joh. Enschedé vervolgens om een postzegel van Martin Garrix te drukken. ‘Ik zei: “Dat kan, maar waarom zullen we deze postzegel niet scanbaar maken, zodat Martin in je huiskamer staat te DJ-en?”. Samen met het bedrijf “Wij doen dingen”, dat dingen doet die zogenaamd niet kunnen, hebben wij Martin door gebruik van AR-technologie uit die postzegel laten komen. Het hielp hierbij dat de vader van Martin een kennis van mij is én een postzegelveilinghuis heeft. Hij was meteen idolaat van het idee.’
‘Het kostte geen moeite Martin voor de opnames naar de studio te laten komen. En als Martin Garrix voor een conservatief product als een postzegel reclame maakt op zijn Instagram-account, dan geeft dat een enorme boost. Wij hebben 50.000 velletjes met postzegels gedrukt, waarmee de complete PostNL-oplage was uitverkocht. Dit project bevestigde de enorme kracht van drukwerk in combinatie met online. Dat inzicht gingen we sindsdien frequent in projecten toepassen.’
Ook bankbiljetten komen tot leven
Het toenmalige zangduo Nick & Simon vond zo’n postzegel een leuk idee, waarna contact werd gelegd met Marcel. Er was één probleem: alleen PostNL mag postzegels uitgeven. Marcel opperde een Nick & Simon-bankbiljet te maken. Het Nick & Simon Tientje was geboren, waarvan de opbrengst naar het Epilepsie-fonds ging.
Het biljet bevat de echte kenmerken van security printing met onder meer foliedruk, UV-inkt en microtekst. Met geurinkt was een subtiele ananasgeur aangebracht die speels verwees naar het ananas-logo van Nick en Simon. Wie het biljet scant, stapt in een AR-wereld vol verrassingen: exclusieve optredens, fotomomenten en persoonlijke video’s.
Dennis Bergkamp
Het Nick & Simon Tientje leidde tot een heuse kettingreactie. Zo verscheen in 2024 het blauwe André Hazes AR-bankbiljet van 20 euro, gevolgd door exclusieve limited edition boxen. De zwarte box (900 stuks) kostte €1.490 en bevatte het 23-karaats biljet in luxe etui plus extra AR-video’s en fotofilters. De gouden box (100 stuks) van €2.990 bevatte een platinum veredelde armband en een 24-karaats bevattend gouden André Hazes-biljet; het bood tevens deelname aan een muzikaal eerbetoon.
Ook verschenen AR-bankbiljetten van Hans Klok en - eind 2024 - Dennis Bergkamp. Door het scannen vanuit de Dennis Bergkamp AR-app en het opgeven van het unieke serienummer op het bankbiljet ontsluit de eigenaar exclusieve 3D-content: verhalen en herinneringen. Daaronder een interview over zijn WK-goal tegen Argentinië in 1998.
Arsenal F.C. over de brug
Dat Dennis Bergkamp-biljet bleek zo’n voltreffer dat onlangs ook zijn voormalig werkgever Arsenal F.C. toehapte. Marcel: ‘Het betreft limited edition Arsenal-bankbiljetten met vijf spelers uit de huidige mannen- en vrouwenselectie. Na de bankbiljetten met Bukayo Saka en Alessia Russo zijn inmiddels ook de overige acht spelersbankbiljetten verkrijgbaar. Vergelijk dergelijke biljetten maar met zéér exclusive Panini-kaartjes, die tegen grote bedragen worden verhandeld tussen voetbalverzamelaars.’
‘Nu is onze uitdaging om andere grote clubs als Real Madrid, Juventus en Bayern München aan te trekken, en bekende andere legends en huidige topspelers’, vervolgt hij. ‘Ook gaan wij bekende artiesten benaderen. Wij merken dat mensen de bankbiljetten zoals wij ze maken waarderen omdat er zoveel echtheidskenmerken in zitten, naast de AR-verrijkte 3D-laag met exclusieve digitale inhoud.’
Eerste stappen in cryptopostzegels
Terug naar het grotere plaatje: vanuit de AR/digitaal verrijkte postzegels en bankbiljetten heeft Royal Joh. Enschedé de link gelegd naar de crypto-industrie, een enorme groeimarkt. Marcel legt het uit: ‘Wij vroegen ons af hoe wij postzegels en bankbiljetten ook weer sexy kunnen maken voor jongeren. Zij vinden maar twee dingen leuk: geld verdienen en hun mobiele telefoon. En velen zijn met crypto bezig.’
‘Vanuit dat idee hebben wij postzegels als non fungible tokens (NFT's) ontwikkeld. Dat is onze grootste crypto-tak. Op het product zelf staan twee codes. Door het scannen van de public key kom je op ons eigen cryptoplatform ciphers.me. Door het wegkrassen van een kraslaag ontvang je jouw private key. Daarmee wordt jouw postzegel gedigitaliseerd. Wij drukken nu onze eerste crypto-postzegels. Jongeren kopen die postzegels en kunnen ze verhandelen op dit cryptoplatform.’
‘Nu is de kunst dat wij één van de 100, 200 of bijvoorbeeld 500 postzegels op het platform niet digitaliseren als een gewone postzegel, maar als bijvoorbeeld een gouden postzegel, unicorn genaamd. Die bijzondere postzegels zijn in de cryptohandel veel geld waard. En door zelf dus een gesloten platform te ontwikkelen waarvoor gebruikers zich eerst moeten aanmelden, komen wij ook aan gebruikersdata. Deze data hebben wij nodig om klanten de zekerheid te geven dat zij op een beveiligd platform zitten en met vertrouwen de cryptomarkt kunnen instappen.’
Het precieze inkomstenmodel van deze cryptopostzegels voor Royal Joh. Enschedé houdt Marcel voor zich. Gebruikelijk is dat aanbieders een percentage van de verhandelingskosten opstrijken. Ten tijde van het interview zat het platform ciphers.me één week na lancering al op bijna 6.000 gebruikers, zonder nog enige vorm van marketing.
Anoniem land bestelt cryptobankbiljetten
De geschiedenis herhaalt zich, want ook deze cryptopostzegels worden momenteel opgevolgd door cryptobankbiljetten: een eerste land heeft Royal Joh. Enschedé ingeschakeld om cryptobankbiljetten te produceren. Op internet merkten betrokkenen in het betreffende land op dat Royal Joh. Enschedé zelfstandig vernieuwende bankbiljetten ontwikkelt. Dit in tegenstelling tot gewone bankbiljettendrukkers, die 24 uur per dag produceren, aangestuurd door nationale banken, zoals Royal Joh. Enschedé dat vroeger zelf ook deed.
PRINTmatters zag in juli deze cryptobankbiljetten. Je scant ze en via een cryptoplatform kun je ze in het betreffende land als alternatief betaalmiddel gebruiken, buiten het reguliere bankenstelsel om. Marcel: ‘Je komt weer terecht op een digitaal cryptoplatform. Dit land wilde het fysieke bankbiljet echter als vertrekpunt voor cryptogeld inzetten om mensen emotionele binding te laten behouden met iets wat ze uitgeven. Tegelijkertijd kan dit cryptogeld als NFT worden verhandeld in plaats van uitgegeven.’
De metaverse als nieuw anker
De markt van cryptogeld dat in een virtuele wereld wordt uitgegeven gaat de komende jaren exploderen, zo is de overtuiging van Royal Joh. Enschedé, zo bevestigt Marcel: ‘Jongeren leven in twee werelden: één gewoon leven en één spel. Je loopt door die digitale wereld - de metaverse - en daar heb je dingen nodig om je tot andere digitale personen te verhouden, want anders ben je niemand. Die dingen koop je. Wij koppelen door onze expertise in security printing exclusieve papieren media aan betaalmiddelen in die metaverse. Dat wordt onze grootste inkomstenbron. Dankzij de metaverse hoeven wij ons over ons voortbestaan geen zorgen meer te maken. Daar zijn wij echt van overtuigd.’
Beveiligde waardedocumenten
Royal Joh. Enschedé is naast innovatieve projecten ook actief in de markt van traditionele waardedocumenten. Denk aan paspoorten, diploma’s, certificaten en belastingzegels: producten waar echtheid en veiligheid essentieel zijn. Steeds vaker worden ook deze documenten gecombineerd met digitale authenticatie, zoals NFC-chips, QR-codes of blockchaintechnologie. Zo verbindt het bedrijf eeuwenlange drukwerkexpertise met moderne technologie om documenten wereldwijd nog betrouwbaarder en toekomstbestendig te maken.
‘GOC koppelt theorie aan snel veranderende grafische praktijk’
‘Zoals Royal Joh. Enschedé zelf volop met noviteiten bezig is, maakt ook GOC een duidelijke ontwikkeling door’, vertelt Marcel, lid van de Raad van Toezicht van GOC. ‘Van opleidingsinstituut groeit GOC steeds meer uit tot een kennisorganisatie die bedrijven actief adviseert en begeleidt bij strategische vraagstukken. Of het nu gaat om technologische vernieuwingen, duurzame inzetbaarheid of organisatieontwikkeling, GOC vervult steeds vaker de rol van sparringpartner voor haar klanten.’
De opleidingen blijven natuurlijk een stevige basis vormen, met praktijkgerichte cursussen en actuele kennis van grafische technologieën en functies. Tegelijkertijd ligt de focus steeds meer op maatwerk, begeleiding en advies, volledig afgestemd op de toekomstplannen van zowel bedrijven als medewerkers. Klok: ‘Er wordt dieper ingegaan op actuele veranderingen in de grafische bedrijven en business. Dat juich ik toe en jaag ik ook aan, want grafische bedrijven moeten relevant blijven voor de maatschappij. Zij hebben personeel nodig dat weet heeft van maatschappelijke veranderingen, en hoe deze doorwerken in de praktijk van grafische bedrijven.’
‘Zo is Royal Joh. Enschedé als grafisch bedrijf bijna onvergelijkbaar met tien jaar geleden. Wij drukken nog steeds, maar onze business is totaal veranderd. Zelf leiden wij ons personeel van tijd tot tijd op bij GOC, en stellen wij ons zwaar beveiligde bedrijf tóch open voor rondleidingen van GOC-cursisten. Juist in de koppeling tussen theorie en de snel veranderende bedrijfspraktijk schuilt de grote waarde van de GOC-opleidingsprogramma’s. Daarom zullen GOC-cursisten steeds vaker grafische bedrijven bezoeken als onderdeel van hun opleiding. Dat vind ik een mooie, waardevolle tendens.’
Foto boven: Marcel Klok voor de Koebau Giori De La Rue Intaglio Color 8: een diepdrukpers voor bankbiljetten. Onder hoge persdruk wordt de inkt vanuit fijn gegraveerde lijnen op het papier geperst, wat een scherp, voelbaar beeld oplevert dat kenmerkend is voor intagliodruk.
Tekst: Wim Danhof / Fotografie: Ruud Voest
Wil je het nieuwste PRINTmatters magazine thuis ontvangen? Neem een proefabonnement en kies voor nalevering
